Việc ký kết thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung giai đoạn 1 đã không thể diễn ra tại Chile như dự kiến ban đầu, cũng đã không diễn ra tại Iowa, Hoa Kỳ, hoặc một nơi nào đó như nhiều người đã dự đoán.
Những thông báo lạc quan khi hai bên nói rằng chuẩn bị cho việc ký kết sắp tới nhằm hạ nhiệt và tháo gỡ những khó khăn cho cuộc thương chiến Mỹ-Trung đã được thời gian trả lời đúng như dự báo của nhiều người quan tâm: Không dễ dàng.
Những thay đổi được báo trước
Mặc dù trước đó, phía Trung Quốc đã có những hứa hẹn rất bùi tai đối với Tổng Thống Donald Trump. Lời hứa hẹn hết sức ngọt ngào rằng Trung Quốc sẽ mua đến $50 tỷ nông sản của Hoa Kỳ đã ngay lập tức sau đó bị chính nhà cầm quyền Bắc Kinh thay đổi với lý luận “phụ thuộc vào nhu cầu thị trường” đã xóa tan hy vọng mới được tạo nên cho ngành xuất cảng nông sản Mỹ.
Quá trình đưa ra những văn bản của những thỏa thuận giữa hai bên, mà Tổng Thống Trump nói rằng “chỉ cần viết nó xuống,” thì việc “viết nó xuống” đã diễn ra quá lâu và đến nay chưa thấy tăm hơi.
Nhưng Trung Quốc đã đạt được điều mà họ mong muốn: Mỹ tạm dừng áp thuế thêm tăng từ 25% lên 30% đối với $250 tỷ hàng hóa từ Trung Quốc từ ngày 15 Tháng Mười.
Đã hơn một tháng trôi qua, khi việc hoãn tăng thuế bổ sung đó được hoãn lại, tình hình vẫn chưa có gì biến động mới. Mọi thứ vẫn cứ “dẫm chân tại chỗ” và hy vọng.
Những phát ngôn chính thức từ phía Trung Quốc cho thấy sự việc lại bắt đầu trở về vị trí xuất phát, với điệp khúc cũ và là mục đích của phía Trung Quốc: Mỹ gỡ bỏ việc áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc qua các đợt thương chiến.
Nhiều người quan sát đã nhận ra từ đầu những ý đồ của Trung Quốc qua các cuộc đàm phán thương mại, qua các phát ngôn và thực hiện những lời hứa, đó là chiến lược “câu giờ.” Và họ đã thực hiện khá thành công việc đó. Chính quyền của Tổng Thống Trump đã bị dẫn vào một mê hồn trận những lời hứa, để rồi cuộc chiến thương mại không còn là một vấn đề nóng trên dư luận và truyền thông thế giới. Những động tác và lời nói kiên quyết của ông Trump về vấn đề này không còn nhiều như trước, thị trường tài chính thế giới không còn những cơn sốc, những chao đảo do diễn biến của cuộc chiến thương mại gây ra như trước đó.
Những tác động đe dọa sự tồn tại của thỏa ước
Khi bản thỏa ước thương mại đang trong quá trình khó khăn cho việc hình thành và ký kết, kết thúc cuộc chiến thương mại, thì những biến động của tình hình đã tác động lớn đến những hy vọng của quá trình này.
Nhiều diễn biến không thuận lợi cho việc giảm căng thẳng trong mối quan hệ giữa hai nước, trái lại ngày càng đẩy mối quan hệ này đến những xung đột đến mức khó hòa giải.
Những động thái từ Hoa Kỳ, đã đưa nguy cơ xung đột giữa hai nước lên một tầm cao mới, ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc ký kết một thỏa ước thương mại.
Những hành động bành trướng, tác oai, tác quái của nhà cầm quyền Trung Quốc với các quốc gia láng giềng và muốn cướp đoạt độc chiếm Biển Đông, con đường huyết mạch của dòng hàng hóa quốc tế, đã làm không chỉ những nhà lãnh đạo Hoa Kỳ mà cả thế giới không thể yên tâm.
Gần đây, những tuyên bố của Tổng Thống Trump về chủ nghĩa Cộng Sản, về Trung Quốc Cộng Sản và việc ủng hộ các quốc gia láng giềng bị Trung Quốc bắt nạt đã cho thấy sự căng thẳng giữa quan hệ giữa hai nước.
Mới đây, ngày 20 Tháng Mười một, Bộ Trưởng Quốc Phòng Hoa Kỳ Mark Esper khi đến thăm Việt Nam đã lên án Trung Quốc “cưỡng ép và đe doạ” các quốc gia Châu Á nhỏ hơn nhằm áp đặt yêu sách của mình trên Biển Đông. Ông kêu gọi Việt Nam và các nước khác trong khu vực hãy mạnh mẽ “đẩy lùi” những hành vi này. Ông nói: “Chúng tôi sẽ không chấp nhận những âm mưu khẳng định yêu sách hàng hải bất hợp pháp trên sự bất lợi của các quốc gia tuân thủ luật pháp khác.”
Ông Esper nói Hoa Kỳ “cực lực phản đối hành vi vi phạm luật pháp quốc tế của Trung Quốc và yêu sách chủ quyền quá mức của nước này.”
Trước tình hình đó, ngày 19 Tháng Mười Một, phát ngôn viêb Bộ Ngoại Giao Trung Quốc Cảnh Sảng nói: “Trong một thời gian dài, Hoa Kỳ đã nỗ lực phá vỡ sự ổn định và hòa bình trên Biển Đông bằng cách kích động rắc rối và gây chia rẽ và các nước trong khu vực đã nhận thức sâu sắc về điều này.”
Mấy tháng gần đây, những cuộc biểu tình của người dân Hồng Kông đã xảy ra dai dẳng, bền bỉ và rầm rộ kéo theo hàng triệu người xuống đường, nhằm đòi hỏi quyền con người, quyền tự do, dân chủ và vì tương lai của HongKong.
Những cuộc biểu tình của người dân Hồng Kông đã đặt nhà cầm quyền Bắc Kinh vào thế khó khăn. Họ khó có thể tiến hành một cuộc đàn áp đẫm máu kiểu Thiên An Môn, dù với bản chất Cộng Sản, họ không ngại ngần tiến hành một cuộc tàn sát như vậy.
Nhưng, với thời đại thông tin ngày nay, thì những vụ tàn sát như thế không dễ dàng giấu giếm như thời kỳ 1989 và người dân Hồng Kông không phải là người dân Trung Quốc đại lục. Mặt khác, chính quyền Cộng Sản Bắc Kinh vẫn muốn lôi kéo các vùng lân cận như Đài Loan với chiêu bài “một quốc gia hai hệ thống” … do vậy, họ không thể đàn áp một cách quá trắng trợn.
Điểm mới nhất của sự căng thẳng trong quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, là Hạ Viện Mỹ hôm 20 Tháng Mười Một đã bỏ phiếu thông qua hai dự luật nhằm ủng hộ nhân quyền và bảo vệ Hồng Kông.
Dự luật “Dân Chủ và Nhân Quyền Hồng Kông” được phê duyệt tại cuộc bỏ phiếu ở Hạ Viện với tỷ đa số tuyệt đối 417 phiếu thuận sau khi toàn thể Thượng Viện, cả Cộng Hòa lẫn Dân Chủ đã đồng thuận thông qua dự luật này hôm 19 trước đó.
Điều này đã cho thấy sự đồng tâm, hợp sức của chính phủ Hoa Kỳ đối với Trung Quốc. Chủ Tịch Hạ Viện Mỹ Nancy Pelosi phát biểu: “Quốc Hội Mỹ đang gửi một thông điệp không thể nhầm lẫn tới thế giới rằng Mỹ sẽ đoàn kết với những người yêu tự do của Hồng Kông và chúng tôi hoàn toàn ủng hộ cuộc đấu tranh vì tự do của họ. Đây là một vấn đề mà chúng tôi đã hoàn toàn thống nhất.”
Hai dự luật này sẽ được chuyển tới Tòa Bạch Ốc để Tổng Thống Trump hoặc ký ban hành hoặc phủ quyết.
Hẳn nhiên là nhà cầm quyền Bắc Kinh đã không thể hài lòng với những động tác này từ phía Hoa Kỳ, vì nó đe dọa trực tiếp đến sự tồn tại độc tài của đảng Cộng Sản Trung Quốc.
Ngoài ra, việc gia tăng những hoạt động quân sự của Hoa Kỳ trong vùng Biển Đông đã không làm cho Trung Quốc hài lòng. Bởi nó động chạm trực tiếp đến thói côn đồ bành trướng của Trung Quốc.
Với những diễn biến đó, sự căng thẳng trong quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ngày càng gia tăng. Trong khi đó, cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung chỉ là một mặt trong cuộc chiến toàn diện mà Hoa Kỳ đang nhằm vào Trung Quốc, nhằm loại bỏ thế cạnh tranh với Hoa Kỳ để làm bá chủ thế giới.
Mới đây, hãng thông tấn AFP đưa tin ngày 21 Tháng Mười Một, cựu Ngoại Trưởng Mỹ Henry Kissinger – người có công lớn trong việc thiết lập quan hệ Trung Quốc-Mỹ – đã cảnh báo rằng một cuộc xung đột vũ trang có thể bùng nổ giữa Mỹ và Trung Quốc, nếu hai bên không giải quyết được thương chiến.
Còn Chủ Tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hôm 22 Tháng Mười Một tuyên bố: Nếu cảm thấy cần thiết, Trung Quốc sẵn sàng đối đấu với Mỹ trong cuộc chiến thương mại.
Vì vậy, việc có một thỏa thuận nhằm chấm dứt cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung vốn đã khó khăn lại càng khó khăn hơn và nếu những xung đột giữa hai nước càng gia tăng, thì sự sụp đổ của việc thỏa thuận là điều hoàn toàn có thể xảy ra. (J.B Nguyễn Hữu Vinh)