Angela Hart, Samantha Young và Rachel Bluth
(Kaiser Health News)
SACRAMENTO, California – Trước khi bị dịch COVID-19, California đang thặng dư ngân sách hơn $5 tỷ và các nhà làm luật đã đang bàn thảo làm cách nào để tăng các chương trình y tế của chính phủ. Còn bây giờ, tiểu bang phải đối đầu với thiếu hụt, cắt giảm chương trình, thất nghiệp cao và không còn ngân khoản đầu tư vào sức khỏe công cộng trong thời điểm cần nhất.
Nền tài chính California, nạn nhân của virus Corona
Thống Đốc Gavin Newsom công bố kế hoạch điều chỉnh ngân sách tiểu bang năm 2020-2021 vào giữa Tháng Năm trong một buổi thuyết trình ảm đạm, trình bày về thiếu hụt ngân quỹ, cắt bớt các chương trình và số thất nghiệp cao kỷ lục.
Đề nghị chi tiêu $203 tỷ (khoảng $19 tỷ ít hơn bản kế hoạch ngân sách của ông hồi Tháng Giêng) gồm có tăng thêm chút đỉnh ngân khoản dành cho sức khỏe công cộng hầu giúp California ứng chiến với COVID-19. Ngân khoản dành cho sức khỏe này vẫn thấp hơn con số mà giới chức y tế cần có để đáp ứng ngay và chuẩn bị cho những đe dọa dịch bệnh trong tương lai.
“Tiểu bang rộng lớn California, như ta biết, không thể làm tất cả những gì cần thiết ngay thời điểm này,” ông Newsom nói.
Vị thống đốc thuộc đảng Dân Chủ cũng cảnh báo rằng California không đủ khả năng nới rộng chăm sóc sức khỏe như trong chương trình nghị sự của ông hồi Tháng Giêng vì dịch bệnh đã “xé nhỏ” tài chính của tiểu bang.
Thất nghiệp ước lượng ít nhất sẽ là 24.5%, ông Newsom nói, và các viên chức tài chánh của tiểu bang cũng đưa ra con số dự trù $54 tỷ thiếu hụt ngân quỹ trong năm tới. Số người ghi danh vào chương trình Medi-Cal, Medicaid của California dự tính sẽ tăng, đặt áp lực lên ngân khoản chung khiến cho bắt buộc phải cắt giảm chương trình giáo dục và những chương trình phúc lợi an toàn cho người thu nhập thấp.
Đề nghị sửa đổi này của ông Newsom là một thay đổi lớn so với 4 tháng trước khi ngân quỹ tiểu bang còn thặng dư $16.2 tỷ và đa số thành phần lập pháp đảng Dân Chủ đang tranh luận xem làm cách nào để tăng những chương trình chính phủ.
Khi đó, ông Newsom định nới rộng Medi-Cal cho di dân không hợp pháp 65 tuổi trở lên và tăng mạnh điều trị sức khoẻ tâm thần và cai nghiện, đặc biệt cho người vô gia cư.
“Trong nhiều năm qua chúng ta đã và đang có những đầu tư lịch sử trong tiểu bang California,” ông Newsom nói. “Và bây giờ bị bắt buộc quay lại tình thế phải cắt giảm làm tôi hết sức đau lòng.”
Những tiểu bang khác cũng đang đối mặt với thiếu hụt ngân sách cực độ. Số thu dự trù cho năm tài chính 2021 giảm $13,3 tỷ ở New York và $4.6 tỷ ở Illinois, theo Hội Nghị Các Cơ Quan Lập Pháp Tiểu Bang Trên Toàn Quốc.
Các cơ quan y tế công cộng nói họ cần thêm ngân khoản hơn bao giờ hết. Những thử thách còn đó với công việc theo dõi liên lạc, nới rộng thử nghiệm, và bảo đảm thiết bị bảo hộ đầy đủ.
Các nhà lập pháp nhiều khả năng sẽ không có tiền, theo Trish Riley, giám đốc điều hành Học Viện Quốc Gia Chính Sách Y Tế (National Academy for State Health Policy.) Cũng như California, nhiều tiểu bang khác có khả năng đối mặt với cắt giảm chi tiêu “tàn nhẫn hơn” những gì họ phải đương đầu trong thời kỳ Đại Khủng Hoảng.
“Chúng ta đầu tư phòng ngừa hỏa hoạn trong khi căn nhà đang bị cháy?” Bà Riley hỏi. “Đó sẽ là trận chiến mà các nhà lập pháp đang làm trên toàn quốc, và tôi nghĩ thực tế ở đây là những quyết định rất khó.”
Ông Newsom đề nghị tăng chút đỉnh ngân khoản y tế công cộng cho California. Ngân sách ông đề nghị là đầu tư một lần duy nhất $5.9 tỷ cho Cơ Quan Y Tế Công Cộng, và $4.8 triệu ngân khoản hằng năm cho cơ sở hạ tầng y tế công cộng.
Ngân sách cũng gồm $1.3 tỷ giải ngân của liên bang cho các cơ quan y tế công cộng địa phương. Không có tiền của tiểu bang trong ngân sách cho cơ quan y tế công cộng địa phương.
Các viên chức y tế công cộng đại diện cho 58 quận hạt California và lãnh đạo các tổ chức lao động bày tỏ sự thất vọng. Họ nói cần nhiều hơn nữa vì viễn ảnh một nền kinh tế bị dịch bệnh tàn phá.
Hiệp Hội Viên Chức Y Tế California, Nghiệp Đoàn Công Nhân Quốc Tế California, và Hiệp Hội Quản Trị Y Tế Quận Hạt California cùng yêu cầu thống đốc và hành pháp dành $150 triệu mỗi năm trong quỹ tổng thể của tiểu bang để nới rộng đội ngũ y tế công cộng. Số tiền này cao gấp ba lần năm ngoái.
Ngân khoản cho y tế công cộng luôn luôn thiếu kém, họ nói, đã làm què quặt khả năng đáp ứng dịch bệnh bây giờ và trong tương lai.
“Nếu không làm bây giờ, thì đến bao giờ?” câu hỏi của Michelle Gibbons, giám đốc quản trị của Hiệp Hội Viên Chức Y Tế California.
“Chúng ta biết mình đang trong thời kỳ lạm phát, nhưng chúng ta cũng biết rằng dịch COVID-19 đã cho ta thấy chuyện gì xảy ra khi y tế công cộng không có ngân khoản thỏa đáng. Vì vậy, nếu ta không đầu tư vào hạ tầng cơ sở y tế công cộng bây giờ, ta sẽ lại thất bại trong tương lai.”
Ngân sách của ông Newsom nhằm giải quyết lạm phát dự báo bằng cách cắt giảm chương trình, tăng thuế dịch vụ liên quan đến chăm sóc sức khỏe và rút tiền quỹ dự phòng của tiểu bang. Hành pháp tiểu bang phải gởi cho thống đốc một ngân sách cân bằng vào ngày 15 Tháng Sáu, vì thế ông Newsom và các nhà làm luật đang tiến tới một tháng thương thuyết gay go.
Vài nhà làm luật nói họ sẽ thúc đẩy để có thêm ngân khoản cho y tế công cộng. Trong nhóm này có Thượng Nghị Sĩ Richard Pan (D-Sacramento), chủ tịch Ủy Ban Y Tế Thượng Viện.
“Chúng ta phải chắc chắn rằng chúng ta xây dựng được đội ngũ y tế để theo thời gian giải quyết những vấn đề này,” ông Pan nói.
“Nếu ta có được những mảnh ghép của vấn đề càng sớm, nhất là phần thử nghiệm và hạ tầng cơ sở để thử nghiệm, theo dõi và cách ly… ta càng có khả năng phục hồi lòng tin để công chúng ra ngoài mua sắm.”
Không phải tất cả các nhà làm luật đều tin rằng tiểu bang có đủ khả năng đầu tư mới cho y tế công cộng.
Thượng Nghị Sĩ Phil Ting (D-San Francisco), Chủ tịch của Ủy Ban Ngân Sách Hạ Viện, nói tiểu bang nên theo đuổi việc đòi liên bang hoàn trả chi phí cho y tế công cộng liên quan đến bệnh dịch, ngoài điều đó ra, không có tiền ở đâu cả.
“Bất cứ thêm khoản nào, chúng ta sẽ cần có thêm nguồn thu cho khoản đó, như thuế mới chẳng hạn,” ông Ting nói.
Tiểu bang có thể tăng ngân khoản y tế công cộng qua đề nghị cũa chính quyền Newsom về việc đánh thuế thuốc lá điện tử, có thể đem về $33 triệu trong năm đầu, theo Giám Đốc Tài Chính Keely Bosler.
Trong khi đó, hàng triệu cư dân California mất việc làm, và mất bảo hiểm y tế qua công việc, số người ghi tên vào chương trình Medi-Cal sẽ tăng chót vót vào Tháng Bảy khi 14.5 triệu dân California, hoặc khoảng 2 triệu nhiều hơn hiện tại, sẽ phải trông đợi vào chương trình.
Nhưng với lạm phát, hiện nay tiểu bang không có khả năng nới rộng Medi-Cal cho người di dân cao tuổi không có giấy tờ tùy thân, ông Newsom nói. Một phần lớn chương trình thay đổi nhằm nới rộng chăm sóc sức khỏe tâm thần và dịch vụ cho người vô gia cư sẽ cũng không khả thi, ông nói.
“Không may, chúng ta không có đủ nguồn lực,” ông Newsom nói.
Để giúp cân bằng ngân sách, ông Newsom đề nghị cắt giảm Medi-Cal, hủy bỏ những phúc lợi vừa được phục hồi năm nay. Những phúc lợi này gồm có chăm sóc bệnh về chân, kính đeo mắt, trị liệu phục hồi ngôn ngữ và khám thính giác.
Thống Đốc Newsom kêu gọi Tổng Thống Trump giúp đỡ để ngăn sự cắt giảm, nói rằng tổng thống nên ủng hộ một đạo luật liên bang cứu trợ dịch COVID-19 tại Quốc Hội.
“Đây là những cắt giảm có thể biến mất chỉ với một chữ ký,” ông Newsom nói.
Những người ủng hộ chăm sóc sức khỏe thề sẽ chống cắt giảm. Các nhà làm luật phải cam kết nới rộng và duy trì chăm sóc sức khỏe cho những ai cần đến nhất, theo Anthony Wright, giám đốc điều hành Tiếp Cận Y Tế California, một nhóm tranh đấu về y tế.
“Ngân sách này sẽ là cú đấm mạnh vào hệ thống y tế mà tất cả chúng ta nương tựa trong chính thời điểm cần chăm sóc sức khỏe nhất vì đại dịch,” ông nói.
(*) Bài này do Kaiser Health News, một chương trình xã luận độc lập của quỹ Kaiser Family Foundation, xuất bản.
