Trước khi đi tìm hiểu những bệnh về gan gây ra, chúng nên biết sơ qua về hoạt động của lá gan theo y khoa Đông phương.
Gan là một trong năm tạng rất quan trọng và có những đặc tính: thuộc hành mộc, khai khiếu tại mục, liên quan tới gân, giận dữ, khí sinh phát của mùa Xuân, thuộc phong, thích chua.
Gan chủ về sơ tiết, điều hòa dương khí của toàn thân. Khí của gan thường can trường, cấp bức, thích vươn chơi thoải mái, và ghét gò bó, uất trệ.
Nếu gan khí hữu dư làm cho con người hay sợ sệt, kinh khiếp. Nếu gan khí sơ tiết quá độ sẽ xuất hiện chứng đau mắt, choáng váng, mắt đỏ, chảy nước mắt.
Gan khí uất ức, không sơ tiết được thành bệnh gan khí uất kết như chứng tức ngực, nghẹt thở rất khó chịu, tưởng bị tim hành phải đi cấp cứu bệnh viện, đau một hay cả hai bên giang sườn.
Gan tàng (chứa) huyết. Nên đêm người thiếu máu không tàng đủ về gan cũng sinh ra mất ngủ, khác với tâm chủ về huyết. Gan tàng huyết là chỉ việc điều tiết lượng huyết. Khi vận động lượng huyết phải gia tăng, khi nghỉ lưu lượng thông của huyết giảm bớt. Công năng điều tiết lượng huyết như vậy là nhờ vào gan.
Tinh hoa của gan hiện ra ở móng tay, móng chân. Nếu gan bị bệnh trầm trọng có thể làm móng tay đen lại. Gân bám vào xương, gân phần nhiều có liên hệ với gan.
Gan là một tạng rất quan trọng mà chúng ta có thể qua đời nếu gan ngưng hoạt động trong một vài tiếng.
Thường người ta không để ý đến lá gan nhiều, bởi vì lá gan không trực tiếp nối với dây thần kinh. Vào lúc mà chúng ta cảm thấy có điều gì không ổn định với tạng này, thì hầu như lúc đó gan đã bị hủy hoại tới 75%. Lúc sự hư hoại đã xuyên qua lớp ngoài của lá gan và chạm tới những dây thần kinh, thì cảm giác đau đớn mới nhận được. Đó là những triệu chứng báo động như viêm gan, xơ gan và ung thư gan.
Ngoài ra, người già động tác chậm chạp, vận động không nhanh nhẹn vì gan không dinh dưỡng đủ cho gân, gây ra co, dãn, duỗi của gân không đàn hồi bình thường, không những vậy còn làm cứng lại mà xuất hiện chứng co giật cấp tính hay vọp bẻ phần nhiều liên hệ tới gan.
Hơn nữa, gan còn là một trong những tạng có nhiệm vụ thanh lọc rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của con người. Nhiệm vụ chính của gan là tẩy độc. Gan sẽ trung hòa tất cả những độc tố trong máu và di chuyển chúng xuống thận. Thận, ruột non và ruột già thanh lọc một lần nữa. Thanh đi ngược lên phế trở lại, còn trọc thì tống ra ngoài theo đường tiểu tiện và đại tiện.
Gan còn chế biến tất cả những đồ ăn chúng ta ăn vào và chuyển hóa thành những dưỡng chất cần yếu để cơ thể chúng ta sẵn sàng hấp thụ. Theo nghiên cứu của Bác Sĩ Bernad MD cho biết những chất mỡ và cholesterol cần phải được kiện toàn tiêu hóa. Có nghĩa là thức đồ ăn hằng ngày phải được kiện toàn tiêu hóa do dạ dày và gan.
Khi thực phẩm qua miệng được nhào trộn với nước bọt và nhờ bộ răng nghiền nát thành những phần tử nhỏ gần như bột. Suốt trong tiến trình nhai, lưỡi làm việc rất uyển chuyển và lanh lẹ cùng với nước bọt tiếp tục tiết ra để chế biến thức ăn thành một thứ dung dịch nhão, trước khi nuốt qua cổ họng vào dạ dày.
Dạ dày dài khoảng 25 cm, nhưng chiều ngang thì không có chính xác vì tùy thuộc vào khối lượng thực phẩn và chất lỏng chứa đựng tùy theo khẩu vị từng người. Khi ăn uống đầy đủ, dạ dày có thể chứa tới 4 lít đồ ăn. Khi bụng đói dạ dày có thể co rúm lại, niêm mạc có thể gấp lại thành những nếp to.
Dạ dày hoạt động như môt thùng chứa hàng tạm thời để thực hiện tiến trình chuyển hóa đồ ăn. Nhờ lớp cơ dọc và cơ tròn hợp với nhiều thành phần tiếp trợ khác, thực phẩm được nghiền nát, khuấy tròn liên hồi.
Vào lúc này có sự tham gia của nhiều hóa chất như enzymes, alkaline, acid, gọi chung là dịch vị do cơ thể tiết ra để góp phần hòa tan và chuyển hóa thực phẩm thành chất kem sữa gọi là nhũ chấp. Tiếp đó nhũ chấp vượt qua (cổng gác) cơ thắt môn vị vào ruột non và ruột già ở dưới.
Thận, ruột non ruột già tiếp tục thanh lọc nữa, nhưng muốn thanh tẩy những chất này cần phải có chất xơ. Có một số người không ăn rau trái và các hạt, nên không có chất sơ để chuyển những mỡ (triglyceride), cholesterol và tế bào ung thư ra ngoài, rồi chúng lại đi ngược về gan và cứ thế làm thành một vòng luẩn quẩn và càng ngày chất độc càng tích lũy càng nhiều mà gây ra bướu và ung thư là như vậy.
Xem như vậy sau khi dạ dày, ruột non, ruột già, thận là việc và tiêu hóa những dịch vị, dĩ nhiên trong đó có cholesterol và triglyceride từ ruột đưa vào máu và trở về gan.
Nhiệm vụ của gan phải thanh lọc những chất này một lần nữa. Một khi gan yếu không đủ khả năng thanh lọc lại đưa mỡ và cholesterol trở lại trong máu mà chúng ta bị mỡ và cholesterol cao là như vậy.
Muốn điều hòa lượng mỡ và cholesterol trong máu chúng ta phải bồi bổ cho tì vị và săn sóc cho gan luôn mạnh khỏe để làm việc và thanh lọc hữu hiệu những chất cặn bã trong cơ thể đưa xuống ruột và bàng quang tống ra ngoài bằng đại tiện và tiểu tiện.
Do tì khí suy gây ra cholesterol và triglyceride cao
Người bệnh ăn uống bình thường, nhưng đôi khi bị đầy hơi, hoặc ăn không được nhiều, hay lười ăn. Rêu lưỡi dày trắng, mạch trì.
Chủ trị: Bổ tì khí, tán phong.
Bài thuốc
1-Hoàng kỳ 20 grs
2-Bạch truật 12 grs
3-Đảng sâm 15 grs
4-Phòng phong 6 grs
5-Cam thảo 6 grs
6-Cốc nha 9 grs
7-Mạch nha 9 grs
-Đảng sâm, bạch truật, phục linh, cam thảo: Bổ tì khí, giúp ăn ngon và kiện toàn tiêu hóa, gia tăng sức khỏe.
-Cốc nha, mạch nha: Kiện tì, giảm mỡ và cholesterol.
-Hoàng kỳ: Bổ tì và phế khí, liễm mồ hôi.
Do gan khí gây ra cholesterol và triglyceride cao
Bao tử và tì là một cặp âm dương hỗ trợ nhau trong tiêu hóa. Bất cứ một sự mất quân bình nào của bao tử và tì gây ra bởi bất cứ lý do nào, cũng làm cho tiêu hóa bị trở ngại.
Mà gan mộc khắc với tì thổ. Một khi gan mất quân bình, sẽ ảnh hưởng qua tì, mà Đông y gọi là can khí phạm tì. Lý do vì lo âu quá độ, giận dữ, buồn phiền từ ngày nọ qua ngày kia, hay ăn uống quá nhiều chất béo, gan không hóa giải được, mà gây ra gan mất quân bình, phạm qua tì. Trong trường hợp này, thường chúng ta ăn vào là phải đi đại tiện ngay, hay sau khi chúng ta uống cà phê, rượu,…
Có người thì đi đại tiện bình thường, có người đi bị lỏng vì tì khí và thận khí của người đó bị suy. Không những vậy còn hay bị nhức đầu trước trán và nhức hai đầu chân mày, nhức âm ỉ từ giờ nọ qua giờ kia, làm cho khó tập trung vào công việc, nhất là những người làm việc nhiều bằng trí óc lâu ngày gây ra stress, làm gan khí uất kết gây cholesterol và triglyceride cao.
Bài thuốc Shao yao thang
1-Bạch thược 12 grs
2-Hoàng cầm 9 grs
3-Hoàng liên 3 grs
4-Đại hoàng 6 grs
5-Đương qui 9 grs
6-Quế bì 6 grs
7-Mộc hương 6 grs
8-Binh lăng 6 grs
9-Cam thảo 3 grs
10-Sơn tra 9 grs
-Bạch thược: Vị chính trong thang thuốc, làm giảm tức và đau ở thượng vị.
-Quế bì: Điều hòa khí tại trung tiêu.
-Đương qui: Bổ máu và phối hợp với bạch thược để trị đại tiện lỏng và bụng bị đau.
-Hoàng liên và hoàng cầm: Tiêu tích và đưa xuống ruột.
-Binh lăng: Giáng khí.
-Mộc hương: Trị đau bụng và bao tử.
-Hóa giải cholesterol và mỡ cao.
-Cam thảo: Phối hợp các vị thuốc. (Bác Sĩ Đặng Trần Hào)
