Trần Doãn Nho/Người Việt
KENNEDALE, Texas (NV) – ABBA nổi tiếng từ thập niên 1970. Tên của ban nhạc lấy từ bốn chữ cái đầu của tên bốn thành viên trong ban nhạc, hai nữ và hai nam. Những ca khúc do ABBA sáng tác và trình diễn liên tiếp đứng hàng đầu thế giới trong lịch sử sáng tác và trình diễn nhạc phổ thông (pop music) trong suốt gần 10 năm liền.
Giữa lúc “Happy New Year” – một ca khúc của ban nhạc ABBA được người Việt Nam yêu thích nhất bên cạnh “Ly Rượu Mừng” của Phạm Đình Chương – vang vang trong các gia đình Việt Nam đón Tết Tây (2024) và Tết Ta (Giáp Thìn) năm nay, thì cũng là thời điểm ban nhạc “Mania – The ABBA Tribute” (Say Mê – Tưởng Nhớ ABBA) đi lưu diễn vòng quanh nhiều tiểu bang nước Mỹ, từ Illinois, South Dakota, Colorado… đến Kansa City, Oklahoma, South Carolina, Georgia, Florida.
Vào ngày 2 Tháng Hai tới đây, ban nhạc sẽ trình diễn ở vùng tôi, tại rạp Majestic Theatre, thành phố Dallas, bang Texas. Đây là lần lưu diễn thứ 11 tại Hoa Kỳ của ban nhạc này, đánh dấu 50 năm ngày phát hành đĩa nhạc ăn khách “Waterloo,” một bước đột phá đưa danh tiếng của ban nhạc Thụy Điển ABBA lên tầm mức thế giới vào năm 1974.
Được thành lập vào năm 1999 tại London, “Mania – The ABBA Tribute” đã đi lưu diễn qua khoảng 35 quốc gia, với hơn 3,000 buổi nhạc hội sống, tái hiện những ca khúc bất hủ của ABBA vào những năm thập niên 1970. Khác với ABBA mà bốn thành viên chỉ gồm toàn người Thụy Điển, ban nhạc này có tính quốc tế hơn, mỗi người đóng vai của một thành viên của ABBA trước đây: Allison Ward (Anh), vai Agnetha Fältskog, Hana Keala Freeman (Hoa Kỳ) vai Anni-Frid Lyngstad, James Allen (Úc) vai Björn Ulvaeus và Jeff Pike (Hoa Kỳ) vai Benny Andersson.
Giới thiệu chương trình ca nhạc đặc biệt này, nhật báo The Dallas Morning News viết: “Với dàn nhạc sĩ và nghệ sĩ tài năng xuất chúng, ‘Mania – The ABBA Tribute’ mang đến sự tri ân đích thực và khó quên dành cho ban nhạc Thụy Điển huyền thoại ABBA đã chiếm được cảm tình của người hâm mộ qua nhiều thế hệ. Với trang phục lộng lẫy, nghệ thuật trình diễn sinh động và khả năng âm nhạc hoàn hảo, ‘Mania – The ABBA Tribute’ tái hiện lại sự kỳ diệu của âm nhạc ABBA trong tất cả ánh vinh quang của nó. Từ ‘Dancing Queen,’ ‘Voulez Vous,’ ‘Waterloo,’ ‘Mamma Mia’ đến ‘Take a Chance on Me,’ ‘Winner Takes It All,’ ‘Waterloo,’ ‘Fernando,’ ‘Super Trouper,’ ban nhạc sẽ biểu diễn tất cả các ca khúc hay nhất của ABBA với niềm đam mê và độ chính xác, đưa khán giả quay trở lại kỷ nguyên ‘disco’ (nhảy múa theo nhạc) của thập niên 1970.”
Trong nỗi ngạc nhiên đầy thú vị, tôi tìm nghe nhiều bản nhạc ABBA nổi tiếng do “Mania – The ABBA Tribute” trình diễn. Quả là, tuy với những khuôn mặt và giọng ca khác cùng cách trình diễn cũng có phần khác, nhưng nói chung, ban nhạc mới này mang lại một cảm giác đậm đà y như thể được nghe ABBA.
“Mania – The Abba Tribute” thì đây, nhưng ABBA đâu rồi?
***
Hơn nửa thế kỷ trước, đầu năm 1972, ở Thụy Điển xuất hiện một ban nhạc mới toanh gồm bốn người, tự gọi là “Björn & Benny, Agnetha & Anni-Frid.” Họ trình diễn, đồng thời thu âm một bài hát cũng mới toanh, “People Need Love” và được công chúng chào đón một cách chừng mực.
Hai năm sau, 1974, ban nhạc này tham gia cuộc thi và đoạt giải “The Eurovision Song Contest 1974,” một giải âm nhạc do hệ thống truyền thanh và truyền hình Âu Châu tổ chức tại Brighton, Anh, với ca khúc “Waterloo.” Ca khúc này – và cùng với với nó, ban nhạc – đột nhiên trở thành một hiện tượng nổi bật trong lịch sử ca nhạc phổ thông thế giới.
Với thành tích vang dội này, “Björn & Benny, Agnetha & Anni-Frid” đổi tên thành ABBA. Danh xưng này kết hợp từ bốn chữ cái đầu của tên (first name) của bốn thành viên trong ban nhạc, hai nữ và hai nam: A(gnetha Faltskog), B(jorn Ulvaeus), B(enny Andersson) và A(nni-Frid Lyngstad). Từ đó, những ca khúc do ABBA sáng tác và trình diễn liên tiếp đứng hàng đầu thế giới trong lịch sử sáng tác và trình diễn nhạc phổ thông (pop music) trong suốt gần 10 năm liền.
Tưởng cứ mãi như thế!
Không ngờ, đến năm 1982, theo trang nhà ABBA, abbasite.com, sau những tháng năm dài tận lực làm việc, năng lượng của ban nhạc dần dần cạn kiệt. Mỗi một thành viên trong nhóm đều có xu hướng muốn hoàn thành những mục tiêu riêng của mình: Björn và Benny viết nhạc kịch; Agnetha và Frida hồi sinh sự nghiệp hát đơn ca trước đây của họ. Cái gì đến sẽ phải đến, cuối năm 1982, ABBA quyết định tạm nghỉ một thời gian để dưỡng sức. Ấy thế mà, cái “tạm nghỉ” ấy trở thành một cuộc rã đám, kéo dài ròng rã hơn… ba thập niên. Nhạc thì còn, nhưng ABBA biến mất trên sân khấu ca nhạc thế giới.
Vì đâu nên nỗi?
Nhìn ngược trở lại lịch sử, cuộc thăng trầm của ABBA, ngoài tài năng âm nhạc và may mắn, còn xuất phát từ một yếu tố quan trọng khác: tình yêu. Bốn thành viên của ban nhạc vốn cũng là hai cặp vợ chồng: Agnetha Fältsko và Björn Ulvaeus; Benny Andersson và Anni-Frid (Frida) Lyngstad. Xin ghi lại vài nét chính về cuộc tình của hai cặp nghệ sĩ tài danh này.
Cặp Agnetha và Björn
Agnetha Fältskog sinh ngày 5 Tháng Tư, 1950, tại Thụy Điển. Bà mê âm nhạc từ lúc còn nhỏ, vừa biết sáng tác vừa biết trình diễn. Lên 6 tuổi, bà sáng tác ca khúc và lên 16, bà bắt đầu hát trong ban nhạc khiêu vũ Bernt Enghardts. Ca khúc đầu tiên Agnetha viết cho ban nhạc này, “I Was So In Love,” được thu âm và trở thành đĩa nhạc hàng đầu trên bảng xếp hạng ca khúc vào năm 1967 ở Thụy Điển.
Björn Ulvaeus sinh ngày 25 Tháng Tư, 1945, tại Gothenburg, Thụy Điển. Giống như Agnetha, Björn mê âm nhạc từ nhỏ. Ông bắt đầu sự nghiệp của mình trong ban nhạc dân gian Thụy Điển Hootenanny Singers, nơi đây, ông gặp Benny Andersson, người về sau cũng là thành viên của ABBA.
Agnetha và Björn gặp nhau vào năm 1968, rồi yêu nhau. Hai người kết hôn vào ngày 6 Tháng Bảy, 1971, và có với nhau hai đứa con. Sau bảy năm lên đài danh vọng cùng với ABBA, bất đồng quan điểm sống kèm thêm áp lực của những cuộc lưu diễn liên tục thúc đẩy họ quyết định chia tay, ly dị vào năm 1980. Sự kiện này gây một chấn thương tâm lý nặng nề khiến Agnetha phải trải qua một thời gian chữa trị tâm lý. Đề cập đến sự đổ vỡ này, Agnetha viết trong hồi ký “As I Am” xuất bản về sau: “Chúng tôi luôn nói với giới truyền thông rằng chúng tôi có một cuộc ly hôn ‘hạnh phúc,’ thực ra đó chỉ là bình phong. Không có cuộc ly hôn nào là hạnh phúc cả, nhất là khi đã có con với nhau.”
Chín năm sau, 1990, bà tái giá với Tomas Sonnenfeld, một bác sĩ giải phẫu, nhưng rồi cuộc sống chung chỉ kéo dài có ba năm. Họ ly dị nhau năm 1993. Từ đó, Agnetha sống một mình.
Không như Agnetha, Björn may mắn hơn. Ông tái hôn với Lena Källersjö, một ký giả âm nhạc, vào năm 1981 và có thêm hai đứa con. Cuộc hôn nhân thứ hai này kéo dài đến gần 30 năm. Họ chỉ mới ly dị nhau vào Tháng Hai, 2022.
Cặp Frida and Benny
Anni-Frid (Frida) Lyngstad sinh ngày 15 Tháng Mười Một, 1945, tại Na Uy và chuyển đến ở Thụy Điển sống cùng bà ngoại vì mồ côi mẹ lúc chưa đầy 2 tuổi. Khi còn nhỏ, Frida đã biểu diễn với nhiều ban nhạc khác nhau. Năm 18 tuổi, bà kết hôn với ông Ragnar Fredriksson và có hai con.
Benny Andersson, sinh ngày 16 Tháng Mười Hai, 1946, tại Stockholm, Thụy Điển. Ông làm quen với âm nhạc khi còn nhỏ, vì cả cha và ông nội đều chơi đàn phong cầm và dạy ông sử dụng nhạc cụ này. Ông bắt đầu sự nghiệp của mình trong ban nhạc của Christina Grönvall, rồi cưới cô ca sĩ này và có với nhau hai đứa con. Sau đó, ông gia nhập Elverkets Spelmanslag trước khi trở thành tay chơi keyboard cho ban nhạc Hep Stars. Trong thời gian này, ông gặp Björn Ulvaeus và cả hai đã viết chung bài hát “Isn’t It Easy To Say” cho ban nhạc. Họ thu âm đĩa nhạc đầu tiên của mình, Lycka, vào năm 1970, trong đó Frida và Agnetha hát đệm.
Frida và Benny gặp nhau vào năm 1969, sống chung với nhau kể từ năm 1971 và chính thức cưới nhau vào Tháng Mười, 1978, vào thời điểm rực rỡ nhất của ABBA. Tuy nhiên, chỉ ba năm sau, họ ly dị. Đề cập đến sự kiện không vui này, Frida cho biết: “Sau những lần bàn cãi dông dài và khó khăn, chúng tôi quyết định chia tay. Đơn giản là chúng tôi đã không còn hợp nhau nữa, vì mỗi người có một quan niệm sống khác nhau. Chúng tôi nói chuyện, nói chuyện, và cuối cùng chúng tôi đồng ý rằng ly dị là giải pháp tốt nhất. Tôi đã khóc rất nhiều và thảo luận rất nhiều. Những không còn con đường trở lại. Chia tay nhau trở thành điều thiết yếu.”
Cũng theo bà: “Tuy không còn ở với nhau nữa, nhưng chúng tôi cư xử với nhau một cách đàng hoàng, nhờ thế, chúng tôi lại làm việc cùng nhau tốt đẹp hơn.”
Benny cũng tán đồng ý kiến của người vợ cũ: “Frida và tôi vẫn là bạn và chúng tôi vẫn là thành viên của ABBA (…) Vì lợi ích của âm nhạc, chúng tôi quyết định vẫn ở lại với nhau trong ban nhạc.” Tuy nhiên, chỉ một thời gian ngắn sau, cả hai đều quyết định từ giã ABBA.
Sau đó, Benny tái hôn với Mona Norklit, một bình luận viên truyền hình, vào cuối năm 1981. Ông tiếp tục hoạt động âm nhạc cùng với những người bạn khác cũng như với các ban nhạc khác. Còn Frida kết hôn với người chồng thứ ba, bá tước Heinrich Ruzzo Reuss, năm 1992. Sau khi người chồng này qua đời năm 1999 và đứa con gái tử nạn trong một tai nạn xe hơi, bà “cống hiến hết mình cho công việc từ thiện,” theo trang mạng chính thức của ABBA.
Tình yêu đã gắn bó bốn tài năng âm nhạc thành ABBA và hôn nhân đổ vỡ đã kéo theo sự tan rã của ABBA.
Tái ngộ
Sau khi đường ai nấy đi vào năm 1983, các thành viên trong nhóm không hề xuất hiện cùng nhau trước công chúng, cho đến những năm đầu thập niên 2000, khi vở nhạc kịch “Mamma Mia” ra đời. Vở kịch này được kịch tác gia người Anh Catherine Johnson soạn, dựa trên khoảng 10 bản nhạc nổi tiếng của ABBA như “Super Trouper,” “Lay All Your Love on Me,” “Dancing Queen,” “Knowing Me, Knowing You”… Nó thành công một cách rực rỡ khi được giới thiệu, trước hết ở London (1999) rồi ở New York và lần lượt ở nhiều nơi khác.
Tính cho đến nay, “Mamma Mia” đã được trình chiếu ở trên 440 thành phố với số lượng khán giả kỷ lục: 60 triệu người. Năm 2005, “Mamma Mia” được chiếu ở Thụy Điển lần đầu tiên với sự tham dự của tất cả bốn thành viên của ABBA. Ba năm sau đó, khi một phiên bản của bộ phim này do hai tài tử Meryl Streep và Pierce Brosnan đóng vai chính được trình chiếu ra mắt, cũng tại Thụy Điển, cả bốn thành viên ABBA lại cùng có mặt. Có thể nói, vở kịch đã là cơ duyên giúp nối lại cuộc tình nghệ thuật ABBA.
Nhưng phải cho đến Tháng Giêng, 2016, cuộc tái ngộ thực sự mới xảy ra. Đó là buổi dạ tiệc “Mamma Mia Party” được tổ chức ở Stockholm, Thụy Điển, nơi cả bốn thành viên ABBA quyết định đứng chung với nhau trên sân khấu, cùng nhau vẫy tay chào khán giả lần đầu tiên sau hơn ba thập niên chia cách. Năm 2018, họ bắt đầu nói chuyện nghiêm túc về việc trở lại và cùng nhau thu âm một vài ca khúc mới. Trong một tuyên bố chung, họ giải thích: “Cả bốn chúng tôi đều cảm thấy rằng, sau 35 năm, có thể sẽ rất vui khi được hợp lực trở lại và bắt đầu thu hình ở phòng thu (…). Dường như thời gian đã đứng yên và chúng tôi y như thể chỉ mới đi nghỉ mát một thời gian ngắn thôi.” Khi cùng nhau bước vào phòng thu, Björn Ulvaeus phát biểu: “Tôi nhìn xung quanh và nhìn vào mắt Agnetha và mắt Frida và có cùng một loại cảm giác, đó là sự ấm áp, tình bạn và sự gắn kết giữa chúng tôi (…). Chúng tôi đã duy trì mối quan hệ thân thiện suốt đời và tôi cảm thấy vô cùng hạnh phúc vì điều đó.”
Anni-Frid Lyngstad nói: “Thật vui khi được làm việc với nhóm một lần nữa. Tôi rất hạnh phúc với những gì chúng tôi đã làm được và tôi thực sự hy vọng người hâm mộ của chúng tôi cũng cảm thấy như vậy.”
Kết quả của cuộc tái ngộ ABBA là sự ra đời của tuyển tập nhạc mang tên “Voyage,” gồm 10 ca khúc do Björn Ulvaeus và Benny Andersson sáng tác. Đây là tuyển tập đầu tiên của ABBA sau lần rã đám và cũng là tuyển tập thứ chín của ABBA, được phát hành vào Tháng Mười Một, 2021. Một đại nhạc hội gọi là “ABBA Voyage,” được tổ chức tại London vào ngày 27 Tháng Năm, 2022, để hỗ trợ cho tuyển tập nhạc này, với sự tham dự của tất cả bốn thành viên ABBA. Tuyển tập đoạt giải “Best Pop Duo/Group Performance” (Trình Diễn Nhóm Hay Nhất) của “Grammy 2023” và được bán ra hơn 2 triệu rưỡi đĩa trên toàn thế giới.
Một cuộc đoàn viên hiếm có! ABBA đã trở lại! [qd]
Chú thích:
-Trang mạng ABBA: https://abbasite.com/story/
-How ABBA’s two marriages and divorces split the group apart for nearly 40 years: www.smoothradio.com/artists/abba/marriages-divorce-split-breakup/
-ABBA Members: Where Are They Now?: https://people.com/music/abba-members-where-are-they-now/