Vở hát ‘Cạnh Biên Cương’ 1951 và rạp Thuận Thành-Đa Kao

Theo như tờ programme lưu trữ trong thư tịch đờn ca tài tử và cải lương, thì vở hát “Cạnh Biên Cương” (không thấy đề tên soạn giả) được đoàn ca kịch Phát Thanh trình diễn mở màn lúc 8 giờ 30 phút tối Thứ Bảy, 14 Tháng Bảy, 1951, tại rạp Thuận Thành, Đa Kao, Sài Gòn.

Tình tiết câu chuyện lồng trong bối cảnh cuộc chiến tranh Trung Hoa-Nhật Bổn, lúc quân đội Nhật đem ba sư đoàn hải, lục, không quân đổ bộ vào miền Bắc nước Tàu.

Nhân vật nam chính là Diệp Hán Minh, sĩ quan cao cấp quân đội Trung Hoa, và nhân vật nữ chính là Huyền Châu Anh Nữ, nữ cứu thương Sư Đoàn 307 Nhật (vai nữ chính do cô đào Nguyệt Yến đảm trách).

Trong cuộc họp quan trọng của Bộ Tham Mưu quân đội viễn chinh, Huyền Châu Ánh Nữ tình nguyện sang Tàu làm gián điệp lấy cho được bản đồ căn cứ địch quân. Trước sắc đẹp yêu kiều và sự khôn ngoan của cô gái đất Phù Tang, viên sĩ quan tư lệnh Tàu sa vào “mê hồn trận” mà không hay. Diệp Hán Minh chính thức thành hôn với Huyền Châu Ánh Nữ, ăn ở nhau sinh đặng một gái.

Khi đã hoàn thành nhiệm vụ (lấy được bức địa đồ) vì tiếng gọi thiêng liêng, nàng đã bỏ chồng bỏ con về nước, đem thắng lợi về cho tổ quốc. Hơn 10 năm sau quân đội Thiên Hoàng kiểm soát gần hết nước Tàu.

Tóm lại vở hát “Cạnh Biên Cương” gay cấn, éo le, khán giả ngậm ngùi trước cảnh cô gái Nhật quyến luyến đứa con thơ, rồi cũng đành gạt lệ xa rời cất bước ra đi. Rồi lại thêm cảnh viên đại tá Nhật đang say men chiến thắng, lại say men tình với một cô gái hương sắc Trung Hoa, để sau đó căn cứ đóng quân bị tấn công bất ngờ, lực lượng viễn chinh tại Hoa Nam bị tan rã.

Đây là vở hát được thiên hạ thời bấy giờ đánh giá là “tuồng hay,” đạt sự thành công lớn tại rạp Thuận Thành, Đa Kao, và dĩ nhiên tiền vô đầy hầu bao cho bầu gánh. Không riêng gì đoàn Phát Thanh, mà gánh hát nào dọn đến rạp Thuận Thành ở thời điểm này phần lớn là thành công. Bởi vì hầu như hằng đêm khán giả đều đầy rạp, kể cả những đêm mưa gió người đi coi hát lại càng nhiều hơn. Do vậy mà đoàn này vừa dọn đi thì gánh khác lại dọn đến ngay, không đêm nào rạp bỏ trống. Cũng có nghĩa chủ nhân rạp Thuận Thành ngày càng làm giàu thêm. Trong khi đó thì các rạp khác ở đô thành thời này lại ít có gánh hát dọn đến, phải chiếu phim cầm chừng. Vậy do đâu rạp Thuận Thành lại có được sự tốt đẹp đó?

Tìm hiểu vấn đề chúng tôi được người am tường giải thích một cách khoa học, dựa trên thực tế, rằng rạp Thuận Thành được nhiều khán giả đi coi, nhờ ba yếu tố: “Thiên thời, địa lợi, nhân hòa.” Rạp tọa lạc tại Đa Kao, còn gọi là Đất Hộ, mặt trước là đường Paulbert (về sau đổi tên Trần Quang Khải). Mặt sau là con sông Cầu Bông chảy ra sông Sài Gòn.

Thời kỳ đầu thập niên 1950 đất nước đang trong tình trạng chiến tranh giữa Pháp và Việt Minh. Tuy rằng ở Sài Gòn rất yên ổn, nhưng con đường từ Long Thành đi Bà Kịa, Vũng Tàu, Long Hải bị cắt đứt hoàn toàn, người dân ở Bà Rịa, Long Hải, Long Điền muốn đi Sài Gòn phải dùng tàu ghe chạy dọc theo mé biển, đến cửa biển Cần Giờ thì rẽ vào sông Sài Gòn.

Nông sản, cá tôm, muối cũng đi bằng con đường thủy này, và đậu tại bến sông Cầu Bông, phía sau rạp Thuận Thành. Lái buôn khi bán xong nông sản cá tôm và mọi thứ hàng hóa, đến chiều tối thì hội tụ tập trung tại khu vực Đa Kao chờ ghe tàu. Thời gian chờ đợi này họ thường mua vé đi coi hát, sau khi vãn hát cũng là lúc ghe tàu chuẩn bị về Bà Rịa.

Rạp Thuận Thành tiếp đón khán giả ở Bà Rịa, Long Điền, Long Hải khá đông. Ngoài ra còn số khán giả vùng Tân Định, Phú Nhuận, Bà Chiểu cũng thường đi coi hát ở rạp Thuận Thành, bởi chẳng xa nhà bao nhiêu, đi bộ cũng tới nơi.

Đến năm 1953 rạp Thuận Thành không còn được ưu điểm kia nữa, do con đường Sài Gòn đi Bà Rịa, Vũng Tàu đã được lực lượng quân đội Bình Xuyên giải tỏa khai thông, và đồn bót mọc lên bảo vệ quốc lộ 15. Giờ đây thì xe đò, xe hàng vận chuyển hàng hóa đi lại dễ dàng, trong đó có hãng xe đò Nghĩa Hiệp của Bảy Viễn. (Ngành Mai)