Ðây là nói về hiện trạng của giới công nhân trung lưu dân Mỹ da trắng, không phải Hispanic, tức là khối cử tri đã mạnh mẽ ủng hộ ông Donald Trump trong kỳ bầu cử Tháng Mười Một năm ngoái.
Theo một nghiên cứu của Brookings Institute vừa được công bố, tỷ lệ tử vong trong khối này đã tăng lên nhanh trong vòng hai thập niên vừa qua.
Năm 1999 tỷ lệ tử vong của dân da trắng loại này thấp hơn dân da đen và các sắc dân khác khoảng 30%; tới 2015 lên cao hơn 30%.
Brookings Institution là tổ chức nổi danh từ hàng thế kỷ với những chuyên gia học giả chuyên nghiên cứu và cho ý kiến nhận định về các vấn đề xã hội kinh tế.
Hai đồng tác giả bản nghiên cứu, nữ Giáo Sư Ann Case và ông Angus Deaton giải Nobel Kinh Tế năm 2015, nói rằng tình trạng ấy do có nhiều người dân Mỹ trắng trình độ học vấn thấp đã tự tử vì tuyệt vọng và chán đời.
Theo hai giáo sư trường Ðại Học Princeton này thì trong khi ở các quốc gia phát triển trên thế giới, tỷ lệ tử vong của số người tuổi trung niên mọi trình độ đều giảm thì ở Mỹ tỷ lệ này tăng ở số người chỉ có trình độ dưới đại học. Số chết vì tuyệt vọng, như uống rượu, sử dụng ma túy hay tự tử, chiếm phần đáng kể.
Không ai có thể phủ nhận ông Donald Trump là một ứng cử viên rất giỏi. Hơn mọi chính trị gia nào khác, ông đã đi đến chiến thắng nhờ huy động được sự ủng hộ kiên quyết của khối cử tri trung lưu da trắng. Bằng thứ ngôn ngữ và lập luận dân túy, ông không ngần ngại mô tả nước Mỹ bằng hình ảnh u ám bi đát, đánh trúng tâm lý của giới này đang bất mãn thất vọng và mong muốn bất cứ sự đổi mới gì không cần biết vì sao hay thế nào. Ngay trong bài diễn văn nhậm chức ngày 20 Tháng Giêng 2017, ông nêu lên cảnh tượng các nhà máy rỉ sét nằm rải rác như những nấm mồ hoang trên nhiều vùng đất nước để nói rằng xã hội Mỹ là một nơi “tàn sát dân chúng” (carnage).
Tổng Thống Vladimir Putin củng cố vị trí chính trị bằng cách cổ vũ lòng tự hào của dân tộc Nga và hoài niệm về vai trò đại cường quốc thời Liên Xô bây giờ đã mất. Cũng cùng luận điệu dân túy ấy, ông Trump hô hào “làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại.” Thật ra hoàn toàn khác Nga, từ hơn nửa thế kỷ qua trong nhãn quan quốc tế vai trò siêu cường quốc của nước Mỹ chưa bao giờ suy giảm.
Nhưng thành phần dân Mỹ trắng không có cùng cách nhìn ấy, họ nghe, tin và ủng hộ ông Trump. Là những di dân đã xây dựng và đưa Hiệp Chúng Quốc Bắc Mỹ lên vị trí cao, ngày nay vì cuộc sống khó khăn, nhiều người trong số họ không khỏi luyến tiếc cái giai đoạn hoàng kim thời thế kỷ 20. Phản ứng bình thường tự nhiên của những người này là quy lỗi một phần cho những di dân đến sau, và cho rằng phương cách giải quyết xóa bỏ khó khăn là đem mọi chuyện trở lại chỗ cũ.
Quan niệm ấy không hữu lý nếu tin rằng không có sự việc gì ngừng tiến triển và cố gắng đi ngược thời gian là hoang tưởng. Tuy vậy khối cử tri da trắng thành phần học thức thấp thuộc số những người mạnh mẽ ủng hộ ông Trump không theo luận lý đó và tiếp tục chờ mong.
Ứng cử viên Donald Trump đã thu phục được khối cử tri này khi tranh cử, bây giờ ông cần phải làm sao tiếp tục nắm vững không để họ thất vọng. Do đó có thể thấy trong những điều Tổng Thống Trump nói cho đến nay, hầu hết đều nhắm vào chỗ trấn an những người này hơn là diễn giải cho quảng đại quần chúng.
Thật sự thì qua gần hai tháng ông chưa đạt được thành quả gì cụ thể vì gặp nhiều vấp váp trở ngại, mà thất bại trong việc thu hồi và thay thế đạo luật ACA (Obamacare) là tiêu biểu hơn hết, ông Trump chưa giúp được gì cụ thể cho khối người ủng hộ mình và điều kiện sinh hoạt của họ vẫn là nguyên trạng. Có thể biện minh là thời gian hãy còn quá ngắn, đừng nên vội vã đòi hỏi ông Trump quá đáng, tuy nhiên nhìn về tương lai, người ta vẫn hoài nghi với một số lập trường, quan điểm và viễn kiến của ông trong khả năng đương đầu với vấn đề vô cùng phức tạp này.
Vấn đề của những công nhân da trắng trình độ học vấn thấp là hệ quả của tiến bộ khoa học kỹ thuật trong 40-50 năm gần đây cùng với tự động hóa kỹ nghệ và toàn cầu hóa. Những người này dần dần bị loại khỏi thị trường nhân dụng nếu không chuyển sang làm những công việc lương thấp hơn.
Ông Trump không sai khi cho rằng công nhân Mỹ mất việc vì hàng hóa nhập cảng ồ ạt từ Trung Quốc. Nhưng thời đại của các mặt hàng Made in USA đã qua từ 1/4 thế kỷ, ngày nay kỹ nghệ sản xuất hàng hóa tiêu dùng ở Mỹ không cạnh tranh được với Made in China vì giá thành, lương công nhân Mỹ quá cao so với lương công nhân các nước Á Châu, Nam Mỹ. Do đó chủ trương dân Mỹ tiêu thụ hàng Mỹ là hoang tưởng. Cũng không đơn giản để đem việc làm về nước vì nhiều công ty xí nghiệp Mỹ đang đầu tư và đặt cơ xưởng ở nước ngoài, trong số đó có nhiều xí nghiệp của ông Trump và gia đình, sẽ không còn hoạt động hiệu quả. Ðó là chưa kể người máy (robot) sẽ chiếm việc của công nhân chứ không thể ngược lại.
Công ty Bed Bath and Beyond vẫn bán sản phẩm của Ivanka Trump
Vậy thì phải chăng phương cách trợ giúp hiệu quả nhất cho thành phần công nhân da trắng không đủ học lực và trình độ chuyên môn cao là thu nhận những người này vào một mạng lưới xã hội mở rộng.
Ðường lối luẩn quẩn ấy hoàn toàn trái lập trường của đảng Cộng Hòa và những lời hứa hẹn của Tổng Thống Donald Trump, nhưng trong nhất thời có thể giải quyết tình trạng tuyệt vọng cho khối người đã đưa ông vào tòa Bạch Ốc.
—————–
Liên lạc tác giả: [email protected]