Năm 2019 sẽ tốt lành

Năm nay nước Ấn Độ sẽ kỷ niệm 150 năm ngày sinh của Mohandas Gandhi, thường gọi là Thánh Gandhi (sinh năm 1869), ông thủ tướng hứa sẽ thực hiện xong “Sứ mạng Làm Sạch Ấn Độ, SBM).” Mục tiêu: Sẽ không còn cảnh phân người phơi bên lề đường, trong ngõ hẻm, ngoài đồng ruộng, trên toàn quốc!

Swachh Bharat Mission (SBM) được phát động từ năm 2014, được hai bộ trong chính phủ chia nhau phụ trách, sẽ chấm dứt ngày 2 Tháng Mười, đúng ngày sinh nhật của “cha già dân tộc Ấn.” Chính phủ Ấn đã hỗ trợ nông dân làm nhà vệ sinh cho gia đình họ; và nhà nước dựng thêm 90 triệu nhà vệ sinh công cộng ở những miền quê, chi phí $30 tỉ. Ba triệu người, gồm công chức liên bang và các sinh viên tự nguyện, đã tham gia chương trình Làm Sạch này, tại 4,041 thị xã và làng xóm.

Chúng ta phải ngưỡng mộ Narendra Modi khi ông theo đúng tinh thần phục vụ thuần túy của Thánh Gandhi, đặt ra một mục tiêu rất đơn giản, nhưng sẽ thay đổi đời sống của hơn một tỉ người. Ước chi những người cầm quyền ở Việt Nam cũng đưa ra các chiến dịch ích quốc lợi dân như vậy! Đừng hô những khẩu hiệu to lớn mà trống rỗng. Hãy làm những việc cụ thể trước mắt!

Vì ở nước Việt Nam bốn ngàn năm văn hiến vẫn còn rất nhiều cảnh chướng mắt. Một người Việt Nam ở Mỹ kể lại rằng ông vô cùng cảm động khi trở về làng mình, sau 50 năm; làng ở tỉnh Bắc Ninh, chỉ cách Hà Nội vài chục cây số. Bước vô đầu làng ông hãnh diện nhìn tấm băng đơ rôn treo ngang đường biểu dương “Làng Văn Hóa.” Ông già hơn 70 tuổi ghé thăm ngôi trường tiểu học, nhìn các học sinh chạy nhảy vui đùa giống như mình thửa bé. Rồi ông đi qua khu chợ nằm bên cạnh trường. Đi giữa những người đi mua rau, mua cá, mua thịt, bầy trong những cái mẹt nằm trên mặt đất, ông bước tới nhà vệ sinh ngay đó. Nhưng vừa bước qua bức tường, nhìn vô, ông giật mình lùi lại. Một bãi lúc nhúc những con ròi bò lổm ngổm trên sàn đất đầy phân sũng nước. Xa xa, tấm biểu ngữ “Làng Văn Hóa” vẫn lắc lư trong gió!

Ước chi ở nước mình cũng có những người lãnh đạo nhìn thấy những việc thực tế cần làm như ông Modi, hơn là chỉ hô to “tiến lên Chủ nghĩa Xã hội”!

Năm 2019 Ấn Độ sẽ bầu cử trên toàn quốc, cũng như Indonesia. Chúng ta có thể tin tưởng rằng người dân hai nước, với số dân tổng cộng bằng một phần năm dân số thế giới, đang tiến lên những bước vững vàng xây dựng lối sống tự do dân chủ.

Indonesia bắt đầu xây dựng lại thể chế dân chủ sau khi chế độ độc tài quân phiệt bị người dân lật đổ một cách ôn hòa. Tổng Thống Joko Widodo sẽ lại đối đầu với Tướng Prabowo Subianto, mà ông đã thắng năm 2014 với 53% số phiếu. Cuộc tranh cử năm 2019 sẽ không dễ dàng, hai ứng cử viên vẫn mạnh ngang ngửa. Tranh cử càng gay go, càng chứng tỏ tập quán dân chủ của hơn 200 triệu dân xứ này đã bám rễ khá chặt chẽ!

Kể từ năm 2008, sau cuộc “suy thoái lớn” của kinh tế toàn cầu, người ta thấy chế độ dân chủ trên thế giới hầu như đang ngập ngừng không tiến thêm được. Những nước độc tài đảng trị như Trung Cộng, Nga, được dịp lên chân từ mười năm nay. Họ quảng cáo lối sống “trên bảo dưới nghe” cho các nước nghèo và nhỏ khác bắt chước. Nhiều quốc gia đang sống trong thể chế dân chủ cũng ngả sang khuynh hướng độc tài, ở Á Châu có Thái Lan và Philippines.

Nhưng dân chúng các nước Thái và Phi chắc chắn sẽ đòi hỏi những người nắm quyền phải tôn trọng các quy tắc dân chủ. Bởi vì họ đã được nếm lối sống tự do một thời gian khá lâu rồi, vẫn còn nhớ mùi vị. Trong năm 2019 Thái Lan sẽ tổ chức bầu cử. Tướng Prayuth Chan-Ocha sẽ mặc đồ dân sự ra tranh cử với nhiều hy vọng sẽ thắng, nhờ kinh tế đang phục hồi. Nhưng người Thái có thể yên tâm; vì thể chế dân chủ vẫn được tôn trọng và ông thủ tướng dân cử không thể nào nắm độc quyền chính trị. Tại Philippines, ông Rodrogo Duterte sắp trải qua nửa nhiệm kỳ sáu năm và ông đang muốn tu chính hiến pháp để một mình thao túng chính trị; nhưng chắc người dân Phi sẽ không cho phép ông làm.

Một quốc gia nhỏ nhất thuộc Á Châu, Cộng Hòa Kiribati, cũng theo thể chế dân chủ kể từ khi được Anh quốc trả độc lập năm 1979. Hiện nay, mối lo lớn của người dân nước này là họ sắp “mất nước,” theo nghĩa đen. Tức là những mảnh đất họ đang sống sẽ biến mất, nếu khí quyển trái đất tiếp tục được hâm nóng. Nước biển dâng lên trong những năm qua khiến hơn 30 hòn đảo tạo thành Cộng Hòa Kiribati đang chìm dần, chìm dần!

Kiribati cũng là nước đón năm 2019 sớm nhất địa cầu, gồm một dẫy những quần đảo giữa Thái Bình Dương. Chỉ có 110,000 người, sống trên 800 cây số vuông đất, nằm rải rác trong một diện tích 3 triệu rưỡi cây số vuông mặt biển. Nước này thuộc cả Nam và Bắc bán cầu, nằm ở cả hai bên đường xích đạo. Nhưng nước họ cũng bị chia đôi bởi kinh tuyến 180 độ, là đường đổi ngày của trái đất.

Năm 1994, cựu Tổng Thống Teburoro Tito đắc cử có lẽ nhờ lời hứa sẽ làm sao cho cả nước dùng chung một giờ, vì quốc gia nằm dài kéo qua qua ba múi giờ. Năm sau, ông Tito thực hiện lời hứa, đổi đường đổi giờ trong nước mình cho chạy tuốt sang phía Đông tới quần đảo Line Islands nằm phía Nam tiểu bang Hawaii của Mỹ.

Nhưng ông Tito lại muốn đóng vai một nhà độc tài tí hon, đóng cửa báo chí đối lập, để chỉ còn một tờ báo của chính phủ. Nhờ thế, ông được tái cử năm 2002, nhưng qua năm 2003 thì bị quốc hội bất tín nhiệm, phải nhường quyền lại cho lãnh tụ đối lập ông Anote Tong. Ông Tong làm tổng thống sau khi đắc cử hai lần, nhưng năm 2016 lại phải trao quyền cho phe đối lập, Tổng thống Taneti Mamau cai trị tới bây giờ. Hiện nay có bốn đảng chính trị trên toàn quốc.

Quyền lập pháp nước Kiribati nằm trong tay quốc hội (Maneaba Ni Maungatabu) với nhiệm kỳ 4 năm, quyền tư pháp độc lập theo truyền thống Anh Quốc; không để cho hành pháp can thiệp. Với một nước nằm dài như vậy, 21 hòn đảo có nhiều dân được bầu lấy cơ quan cai trị, ngân sách tự trị, không bị chính quyền trung ương can thiệp.

Kiribati là một quốc gia thành viên của Liên Hiệp Quốc, cũng nằm trong các tổ chức quốc tế như IMF, Ngân hàng Thế giới,…

Giới lãnh đạo Kiribati cũng biết “lo trước mối lo của dân,” cho nên từ năm 2008 đã điều đình với Australia và New Zealand, cho toàn dân nước họ được công nhận như những người “tị nạn thường trực,” có thể qua các nước kia sống khi các hòn đảo chìm dưới mặt nước biển! Năm đó, Tổng Thống Anote Tong tuyên bố, “Làm kế hoạch chuẩn bị cho ngày mình ‘mất nước’ thật đau lòng, nhưng vẫn phải làm!” Năm 2012, ông Tong mua 2,200 mẫu (ha) đất trên đảo Navua Levu thuộc nước Fiji. Năm 2014, ông đã mua hơn 2,000 mẫu (ha) đất trên một hòn đảo của nước Úc, với giá hơn 9 triệu đô la Úc!

Người Việt Nam cũng có mối lo “mất nước,” nhưng theo một nghĩa khác. Một chính quyền độc tài đảng trị có thể làm mất nước khi lệ thuộc hoàn toàn vào một nước khác, chỉ vì họ cùng chung một chủ nghĩa hão huyền. Nhiều người dân Việt Nam tự lo lấy thân, như dân xứ Kiribati, cũng đang đi tị nạn ở các nước khác – dù phải đi làm “cu li.” Mới nhất là 152 người du lịch qua Đài Loan rồi “biến mất.” Nhưng đấy không phải là giải pháp cho gần 100 triệu người!

Ở một nước láng giềng của chúng ta mà vẫn còn độc lập, người dân vẫn mừng năm mới theo tục lệ cổ truyền, là Thái Lan. Đêm cuối năm, hàng trăm người kéo đến ngủ ở ngôi chùa Takien, gần Bangkok. Họ chui vô nằm trong những cỗ quan tài, trong khi các tăng sĩ tụng kinh cầu siêu. Sáng hôm sau thức dậy, coi như mình đã chết rồi được đầu thai kiếp khác!

Chúng ta, dù theo tôn giáo nào, cũng có thể theo phong tục đó. Đêm giao thừa, khi đi ngủ, tự nhủ mình đang đi vào cõi chết. Sáng hôm sau, bắt đầu một đời sống mới! Như vậy thì năm 2019 chắc chắn phải là một năm tốt lành!

Nhân dịp đầu năm Dương lịch, xin kính chúc quý vị độc giả Người Việt và toàn thể đồng bào tiến thêm một bước trên đường phục sinh! (Ngô Nhân Dụng)