Cá sông Mekong ngày càng cạn kiệt vì quá nhiều thủy điện

NAKHON PHANOM, Thái Lan (NV) – Nước sông Mekong ở miền Bắc Thái Lan đang ở mức thấp chưa từng có. Lượng hải sản giảm mạnh. Một nguyên nhân lớn là nạn xây đập thủy điện bừa bãi ở thượng nguồn.

Thông thường vào mùa này, nước sông Mekong đang dâng lên từ từ, đem lại cho ngư dân rất nhiều cá lớn.

Nhưng hiện nay, mực nước trên con sông này ở Thái Lan đã tụt xuống mức thấp chưa từng có. Cá bắt được thì ít ỏi và nhỏ xíu.

Hãng tin Reuters cho hay, tuần này, tại tỉnh Nakhon Phanom, miền Bắc Thái Lan, mực nước sông Mekong hạ xuống dưới 1.5 mét, tức khoảng 5 foot, thấp hơn nhiều so mực nước trung bình mùa này là 8 mét.

Một nguyên nhân của mực nước thấp bất thường là vùng này đang bị hạn hán nặng nhất trong nhiều năm qua.

Nhưng có một nguyên nhân khác mà cả giới khoa học cũng như người dân địa phương lo ngại hơn, đó là nạn xây đập thủy điện bừa bãi trên thượng nguồn.

Theo họ, tình trạng này có nguy cơ gây ra những thay đổi cho sông Mekong mà không thể sửa chữa được.

Sông Mekong bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng và lần lượt chảy qua 6 quốc gia gồm Trung Quốc, Miến Điện, Lào, Thái Lan, Cambodia và Việt Nam.

Hồi đầu Tháng Bảy, đập thủy điện Cảnh Hồng ở Trung Quốc loan báo họ đang chặn hơn một nửa lượng nước trên sông Lan Thương để “bảo trì mạng lưới điện.” Lan Thương là tên gọi sông Mekong khi chảy qua Trung Quốc.

Rồi ngày 15 Tháng Bảy, đến lượt đập Xayaburi mà Thái Lan mới xây ở Lào để cung cấp điện cho Thái Lan, bắt đầu vận hành thử nghiệm.

Đây là những chuyện mà các quốc gia ở hạ nguồn như Thái Lan, Lào, Cambodia và Việt Nam rất lo ngại vì hàng chục triệu người phụ thuộc vào con sông này để sinh sống.

Thực tế là, thời gian qua, ngư dân ở Nakhon Phanom phải dùng lưới nhỏ hơn, dây câu nhỏ hơn vì không còn cá lớn. Họ cũng ít đi bắt cá hơn, và do đó, thu nhập bị giảm theo.

Ông Sun Prompakdee, ngư dân tỉnh Nakhon Phanom, than thở: “Lẽ ra mùa này thì cá đã đến đây rồi, nhưng nay thì không còn nữa. Chúng tôi không còn bắt được nhiều cá như lúc trước nữa.”

“Mực nước bây giờ là thấp nhất trong nhiều chục năm nay. Tôi chưa bao giờ thấy tình trạng này.”

Mới đây, Trung Quốc hứa sẽ xả nước từ đập thủy điện để giúp giảm nhẹ cuộc khủng hoảng thiếu nước. Nhưng lời hứa đó càng làm cho các quốc gia ở hạ nguồn lo lắng vì nó có thể có nghĩa rằng các chu kỳ thủy văn tự nhiên của sông Mekong đã bị phá hỏng vĩnh viễn. Mà các chu kỳ thủy văn tự nhiên là rất quan trọng với những người làm ăn phụ thuộc vào con sông.

Ông Sun cho biết ông rất “bực bội” với việc những đập thủy điện ở Trung Quốc kiểm soát dòng chảy của sông Mekong.

“Tôi cảm thấy rất bực bội. Thường thì nước sông phải lên xuống liên tục. Vào mùa mà cá phải bơi đến đây thì nước lại xuống.”

“Nước thấp cỡ này thì làm gì mà có cá lớn. Chỉ có cá nhỏ xíu cỡ 2 đến 3 centimet thôi. Ngay cả cá nhỏ bây giờ cũng hiếm. Mỗi lần đi bắt chỉ được dăm ba con.”

Bộ Ngoại Giao Thái Lan cho hãng tin Reuters biết đã mời đại sứ Trung Quốc đến để “bàn cách giải quyết cuộc khủng hoảng sông Mekong liên quan đến biến đổi khí hậu và hạn hán.”

Đại sứ quán Trung Quốc thì không phản hồi yêu cầu của Reuters muốn biết ý kiến của họ về vấn đề này. Hai tuần trước đó, họ tuyên bố rằng Trung Quốc rất quan tâm đến con sông mà họ nói là “biểu hiện cho sự hợp tác tự nhiên.”

Tại Bắc Kinh, Bộ Ngoại Giao Trung Quốc khẳng định đã liên lạc với các nước liên quan.

Bà Hoa Xuân Oánh, phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao Trung Quốc nói rằng: “Thời gian qua, Trung Quốc luôn liên lạc chặt chẽ với các quốc gia ở Tiểu Vùng Sông Mekong về vấn đề hợp tác trên Sông Mekong.”

Thái Lan cũng đã yêu cầu Lào xả nước từ đập Xayaburi.

Theo Bộ Ngoại Giao Thái Lan, trước đó, cả Trung Quốc lẫn Lào đều hứa sẽ xả nước để giải quyết nhanh tình trạng thiếu nước. Từ đó đến nay, nước sông Mekong ở tỉnh Nakhon Phanom có lên đôi chút.

Tuy nhiên, các chuyên gia môi trường cho rằng sự thiếu hụt nước bất thường là lời cảnh báo cho tương lai của Sông Mekong cũng như hệ động thực vật ở đây, trong đó có loài cá da trơn lớn thuộc loại có nguy cơ tuyệt chủng.

Trung Quốc hiện có 11 đập thủy điện trên sông Mekong với công suất hơn 21,300 megawatt. Theo trung tâm Stimson ở Washington, Trung Quốc đang dự tính xây thêm 8 đập nữa ở lưu vực sông để tăng công suất thêm gần 6,000 megawatt.

Lào hiện có 64 đập thủy điện trên sông Mekong nhưng quy mô nhỏ hơn nhiều, chỉ sản xuất chưa đến 5,700 megawatt. Nhưng Lào đang xây thêm 63 đập, và dự tính sẽ xây tiếp hơn 300 đập khác để vượt qua Trung Quốc về sản lượng điện khai thác từ Sông Mekong. (Th.Long)