KHÁNH HÒA, Việt Nam (NV) – Cả ngọn núi Cảnh Long, phường Vĩnh Nguyên, thành phố Nha Trang, bị “cạo” nham nhở. Từ một nơi quanh năm cây xanh tốt nay di tích Lầu Bảo Đại lạnh lẽo, hoang tàn, cây cối xơ xác và năm ngôi biệt thự cổ xuống cấp nghiêm trọng.
Khu biệt thự được người Pháp xây dựng năm 1923, để làm nơi ăn ở cho các nhà hải dương học. Từ năm 1940 đến 1945, Vua Bảo Ðại và Hoàng Hậu Nam Phương thường đến đây nghỉ dưỡng nên tên gọi Lầu Bảo Đại có từ thời đó.
Theo báo Zing ngày 10 Tháng Bảy, 2019, sau năm 1975 Sở Văn Hóa-Thể Thao Khánh Hòa đã giao Lầu Bảo Đại cho nhiều đơn vị quản lý, khai thác kinh doanh du lịch. Sau đó, các doanh nghiệp này đã tự ý sửa chữa, thay đổi, xây thêm các công trình khiến di tích biến dạng, không còn giữ được nguyên bản.
Đến Tháng Mười 1995, tỉnh Khánh Hòa mới ra quyết định công nhận Khu Biệt Thự Cầu Đá-Lầu Bảo Đại là “Di Tích Lịch Sử Văn Hóa Và Danh Lam Thắng Cảnh.” Thế nhưng, từ đó đến nay Lầu Bảo Đại vẫn chưa được lập hồ sơ di tích để bảo tồn theo Luật Di Sản, trong khi năm ngôi biệt thự cổ hiện không còn nguyên bản do trải qua nhiều lần trùng tu, sửa chữa làm mất đi yếu tố gốc, hiện vật bị thất lạc.
Bị báo chí và công luận phản đối, Tháng Tám, 2018, Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Khánh Hòa mới yêu cầu lập hồ sơ Lầu Bảo Đại đưa vào danh mục “kiểm kê di tích và bảo tồn.” Tuy nhiên, theo Sở Văn Hóa-Thể Thao Khánh Hòa, việc lập hồ sơ di tích Lầu Bảo Đại “không dễ” vì nơi này đã giao cho doanh nghiệp làm dự án nhiều năm nay.
Tin cho biết, hiện cả năm ngôi biệt thự ở Lầu Bảo Đại bị xuống cấp do nhiều năm không được trùng tu, bảo dưỡng. Cụ thể như biệt thự Les Badamniers (Cây Bàng), ngay căn phòng lớn từ cửa bước vào, bốn bức tường bị khoan lỗ chi chít để bắt ốc vít, giăng dây phơi đồ; hệ thống cửa thì mục nát, nhiều cánh bị bung hẳn ra, ở chỗ khác thì được “gia cố” bằng cách lấy thanh gỗ đóng đinh ép lại.
Trừ biệt thự Les Agaves (Nghinh Phong) và Les Frangipaniers (Vọng Nguyệt) được dọn dẹp để đón du khách, các ngôi biệt thự còn lại gạch nền đã bong tróc, nhiều nơi bị thấm dột, tường bắt đầu bục ra từng mảng.
Tuy tình trạng là vậy, thay vì bảo tồn thì Tháng Chín, 2011, Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Khánh Hòa đồng ý giao di tích Lầu Bảo Đại cho Công Ty Khánh Hà để thực hiện dự án Khu Biệt Thự Nghỉ Dưỡng Cao Cấp Bảo Đại.
Nói với Zing.vn, đại diện Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Khánh Hòa, cho rằng “giao di tích Lầu Bảo Đại cho doanh nghiệp xây khu nghỉ dưỡng cao cấp là phù hợp với quy hoạch chung của thành phố Nha Trang được thủ tướng phê duyệt năm 2012.”
Ngoài ra, việc xây dựng biệt thự, nhà hàng trong Khu Di Tích Lầu Bảo Đại được Bộ Văn Hóa-Thể Thao-Du Lịch “thỏa thuận cho phép.” Theo đó, nơi này sẽ thành khu resort hiện đại nhưng thân thiện với môi trường, có một số phòng nghỉ nằm chìm trong vách đá…
Thi công gần bốn năm qua, đến năm 2017, khi công luận lên tiếng về việc di tích bị doanh nghiệp phá nát, Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Khánh Hòa mới yêu cầu chủ đầu tư “điều chỉnh lại quy hoạch chi tiết dự án.”
Theo phương án mới được chủ đầu tư trình lên Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Khánh Hòa, các mái ngói sẽ thay đổi bằng cách phủ cỏ, cây xanh, đồng thời giảm chiều cao xây dựng và tăng diện tích khách sạn lên gần 9,000 mét vuông.
Nói với báo chí, Kiến Trúc Sư Nguyễn Văn Lộc, chủ tịch Hội Kiến Trúc Sư tỉnh Khánh Hòa, cho rằng việc cấp phép dự án ở di tích Lầu Bảo Đại là “sự việc đã rồi và rất khó sửa chữa.”
Theo ông Lộc, đúng hay sai thì chỉ cần nhìn vào hiện trạng Di Tích Lầu Bảo Đại là rõ nhất, điều cần thiết hiện nay là tỉnh Khánh Hòa phải làm sao giữ cho bằng được năm ngôi biệt thự cổ, không cho tàn phá thêm.
“Nếu đã lập hồ sơ di tích cho cụm Lầu Bảo Đại thì đương nhiên nơi đây sẽ được xếp hạng, bảo vệ theo Luật Di Sản. Bất cứ ai đụng vào di tích đều phải được cơ quan hữu trách phê duyệt, cho phép,” ông Lộc nói.
Trong văn bản gửi Bộ Văn Hóa-Thể Thao-Du Lịch xin thẩm định, thỏa thuận quy hoạch dự án Khu Nghỉ Dưỡng Cao Cấp Bảo Đại, ông Lê Đức Vinh, chủ tịch Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Khánh Hòa, cho rằng “việc lập hồ sơ di tích khu Lầu Bảo Đại là để thực hiện việc khoanh vùng, bảo vệ di tích.”
“Năm nay năm ngôi biệt thự tròn 96 tuổi, nếu cứ để hoang tàn, không trùng tu đúng cách thì tương lai chẳng còn biệt thự cổ mà ngắm,” bà Thanh Nhàn (65 tuổi), nhà gần Lầu Bảo Đại buồn bã nói. (Tr.N)