Như là một lời tuyên bố về nguyên tắc chính trị, sắc lệnh mới nhất của Tổng Thống Mỹ Donald Trump thì quá rõ ràng. Sắc lệnh cấm công dân các nước Iran, Iraq, Somalia, Sudan, Syria, Libya, và Yemen nhập cảnh nước Mỹ trong ba tháng tới. Thêm vào đó, người dân Syria thì bị cấm vô thời hạn. Chương trình định cư những người tỵ nạn của nước Mỹ bị đóng cửa trong bốn tháng. Và khi mở cửa lại, ưu tiên sẽ được dành cho những người thuộc các tôn giáo thiểu số tại quốc gia mình sinh trưởng. Với việc đa số những người dân tỵ nạn đều đến từ những nước đa số là Hồi Giáo, điều này có nghĩa là chỉ những người Thiên Chúa Giáo mới có hy vọng được nước Mỹ của ông Trump nhận vào với tư cách tỵ nạn.
Sắc lệnh này được đưa ra dưới chiêu bài là những biện pháp tạm thời để “giảm bớt gánh nặng điều tra” trong giai đoạn rà soát lại các thủ tục di dân nhập cảnh. Thế nhưng, bản chất của thông điệp đưa ra thì không ai có thể nhầm được, những người tỵ nạn từ những nước Hồi Giáo, bị đẩy ra khỏi nước mình vì chiến tranh và chuyên chế áp bức đã bị chỉ mặt để trừng trị. Họ đừng trông mong vào nước Mỹ và phải tìm những nơi khác. Và đến khi cánh cửa nước Mỹ được mở lại, chỗ đứng của họ trong dòng người sắp hàng chờ đợi sẽ được xác định qua tôn giáo của họ.
Những ai mà còn biện minh rằng sắc lệnh này phù hợp với những truyền thống và giá trị tốt đẹp nhất của nước Mỹ hay của một chế độ dân chủ tự do nói chung thì một là ngoan cố hai là không hiểu truyền thống của nước Mỹ. Tuy rằng không phải bao giờ cũng thực hiện đúng lý tưởng và các giá trị của mình, nhưng từ lâu nước Mỹ vẫn là tiếng nói mạnh nhất cho tự do lương tâm và nhân phẩm con người. Tấm bia dựng dưới chân tượng nữ thần tự do trên đảo Ellis ngoài khơi New York, nơi mà trong nhiều thế hệ đón những di dân thế giới đến nước Mỹ, có hàng chữ:
“Hãy gởi đến tôi những khối người mệt mỏi, nghèo đói, co ro của các bạn thèm muốn được thở một không khí tự do. Những kẻ bị từ bỏ tại bên bờ các bạn. Hãy gởi họ, những kẻ không nhà, bị gió bão nhồi dập đến với tôi. Tôi đốt ngọn đuốc bên cạnh cánh cửa vàng!”
(“Give me your tired, your poor,
Your huddled masses yearning to breathe free,
The wretched refuse of your teeming shore.
Send these, the homeless, tempest-tossed, to me:
I lift my lamp beside the golden door”)
Tấm bia không hề nói rằng những người nghèo đói vùi dập này phải là những người da trắng và Thiên Chúa Giáo.
Tôi có duyên may được đi du học tại Mỹ vào những năm 1960. Vào những năm này, nước Mỹ còn theo chính sách “nước Mỹ trắng” với đại đa số định mức di dân dành cho các nước da trắng tại Bắc Âu như Anh, Ðức hoặc Thụy Ðiển. Phần còn lại dành cho các nước Châu Âu khác. Ðối với những người da vàng như người Việt mình thì định mức cho nhập cảnh di dân vào nước Mỹ chỉ có khoảng trên 100 người một năm. Và chúng ta cũng đừng trông cậy vào việc có thể đoàn tụ gia đình. May mắn là tình hình đã thay đổi vào năm 1965 khi Tổng Thống Lyndon Johnson hủy bỏ chính sách nước Mỹ trắng cùng với việc đưa ra những đạo luật để chấm dứt tình trạng kỳ thị chủng tộc tại Mỹ. Như Tổng Thống Johnson nói khi ông đưa ra chương trình về “Xã Hội Vĩ Ðại” (Great Society), ông muốn hoàn thiện lý tưởng mà những tổ phụ thành lập nước Mỹ đề ra, một xã hội mà không những chỉ đáp ứng cho người ta những nhu cầu vật chất mà còn thỏa mãn cả các nhu cầu về lý tưởng cũng như một cộng đồng hài hòa.
Nhưng bên ngoài các vấn đề về đạo đức, cấu trúc của sắc lệnh này và những hàm ý của nó còn làm cho người ta có nhiều trăn trở. Nó hoàn toàn không dính líu gì đến mục tiêu mà người ta dùng để biện minh cho nó. Không một tên khủng bố nào trong các vụ 9/11, Orlando, Boston, hay San Bernardino đến từ những quốc gia mà ông Trump lựa chọn để cấm nhập cảnh. Nếu ông Trump thật sự quan ngại về những quốc gia mà dân của họ có dính líu đến các cuộc tấn công khủng bố thì việc vắng mặt các quốc gia như Saudi Arabia, United Arab Emirates, và Pakistan thì khó có thể giải thích được. Sự kiện rằng ông tổng thống có những quan hệ thương mại tại những nước trên trong lúc không có quan hệ nào tại những nước bị cấm không giúp gì cho việc cấm này có thêm tính chính đáng.
Sắc lệnh được đưa ra mà không được báo trước qua một bài diễn văn cụ thể hoặc được giải thích cặn kẽ để biện minh. Người cầm đầu các bộ Ngoại Giao, Quốc Phòng và Nội An cũng như là giám đốc cơ quan Trung Ương Tình Báo hầu như không được tham khảo. Có vẻ như là họ không có dính líu gì với việc soạn thảo ra sắc lệnh này.
Nhân viên biên phòng Texas bị kết tội trợ giúp băng đảng ma túy
Việc đấu tranh chống lại cực đoan bằng cách này có những hậu quả nguy hiểm. Người Iraq nay bị gán vào tội kẻ thù của nước Mỹ sẽ thấy Iran là đồng minh tự nhiên của mình. Những người Thiên Chúa Giáo Syria nay sẽ trở thành nhưng nạn nhân của các nhóm chống Mỹ trong nước. ISIS đã được trao cho một chiến thắng tuyên truyền lớn trong lúc những “ông Trump nhỏ” tại các nước chuyên chế như Việt Nam sẽ cảm thấy đồng tình với một nước Mỹ mới mà một tình cảm cân bằng tối thiểu cũng đã bị dẹp bỏ.
Thế giới đương nhiên sẽ phải phản ứng với ông Trump, nhưng quan trọng hơn là chính dân Mỹ có để yên cho ông Trump chà đạp lên các giá trị tốt đẹp của nước Mỹ hay không. Và có lẽ quan trọng nhất thế giới chờ đợi xem Quốc Hội mà đảng Cộng Hòa chi phối nay có sẵn sàng đặt lý tưởng quốc gia lên trên quyền lợi đảng phái hay không.
