OTTAWA, Canada (NV) – Theo tin từ nhật báo Globe and Mail, một hồ sơ kiện vừa trình tòa án liên bang cáo buộc Ngoại Trưởng Stéphane Dion có hành vi bất hợp pháp khi cho phép xuất cảng các loại xe chiến đấu của Canada đến Saudi Arabia.
Trong nỗ lực nhằm ngăn chặn thương vụ bán xe thiết giáp sang Riyadh, những người phản đối thỏa thuận vũ khí trị giá $15 tỷ của Canada với Saudi Arabia đang kiện chính phủ Trudeau ra tòa án.
Binh sĩ Canada và những chiếc xe tăng do Canada chế tạo. (Hình minh họa: Shah Marai/AFP/Getty Images)
Nhóm phản đối do ông Daniel Turp, giáo sư về Hiến Pháp và luật quốc tế tại Ðại Học Montreal lãnh đạo, vừa nộp một đơn xin thẩm định pháp lý (judicial review) tại tòa liên bang hôm Thứ Hai, 21 Tháng Ba.
Ðảng Tự Do liên tục khẳng định không thể hủy bỏ hợp đồng mua bán vũ khí nhưng ông Turp lập luận rằng sự việc này không phải là về việc liệu một thỏa thuận có nên được hủy bỏ hay không, mà là việc đảng Tự Do có thực hiện nghĩa vụ hợp pháp của mình trong các hạn chế về xuất cảng vũ khí theo Công Ước Geneva mà Canada có nghĩa vụ phải tôn trọng hay không.
Hành động pháp lý này có thể buộc đảng Tự Do phải giải thích để biện minh cho các thương vụ xuất cảng thiết bị quân sự, bất chấp quy tắc hạn chế vận chuyển vũ khí của Canada đến những nước có người dân đang bị lạm dụng hoặc những nơi xung đột đang diễn ra.
Hồ sơ vụ kiện viện dẫn “Saudi Arabia là đất nước bị một chế độ độc tài cai trị” và chính phủ do quân đội hậu thuẫn ở đây “liên tục vi phạm nhân quyền một cách nghiêm trọng và có hệ thống.”
Chính phủ Canada là nhà thầu chính trong một hợp đồng cung cấp các hàng quân sự trị giá $15 tỷ gồm xe bọc thép trang bị súng máy hoặc các loại vũ khí chống xe tăng. Qua thương vụ này, General Dynamics Land Systems Canada ở London, Ontario, mang lại được 3,000 việc làm tại Canada.
“Các xe bọc thép do General Dynamics Systems Land Canada chuyển giao đến Saudi Arabia có thể được sử dụng để chống lại thường dân, do đó, bản thân việc cấp giấy phép xuất cảng này không tuân theo nguyên tắc của Canada và trái với Công Ước Geneva.
Ðể bảo vệ hợp đồng lớn từng được khởi động từ cựu chính phủ Harper, Thủ Tướng Justin Trudeau nói rằng uy tín của Canada trên trường quốc tế sẽ bị tổn thương nếu Ottawa hủy bỏ một thỏa thuận đã ký kết. Ông Dion cũng cảnh báo rằng việc hủy bỏ thỏa thuận này có thể khiến Ottawa phải gánh chịu phải một trừng phạt tài chính lớn. Tuy nhiên, ông từ chối giải thích về các mức độ trách nhiệm pháp lý mà Canada phải đối mặt.
Ông Dion, một thành viên nội các của Thủ Tướng Trudeau, trong vai trò ngoại trưởng là người chịu trách nhiệm ký giấy phép xuất cảng để cho phép các loại xe bọc thép hạng nhẹ rời Canada đến Saudi Arabia.
Giáo Sư Turp, được các sinh viên tại Ðại Học Montreal và tổ hợp luật sư Trudel Johnston & Lespérance tại Montreal ủng hộ, lập luận trách nhiệm kiểm soát, ngăn chặn xuất cảng vũ khí của ông Dion không thể bị những người đã ký hợp đồng hoặc những hậu quả pháp lý từ việc này ảnh hưởng.
Lâu nay, cuộc chiến tranh do Saudi Arabia gây ra trong quốc gia láng giềng Yemen luôn bị chỉ trích vì những hành vi xâm phạm quyền con người nghiêm trọng. Một báo cáo của Liên Hợp Quốc hồi đầu năm nay chê trách các cuộc không kích “trên diện rộng và có hệ thống” vào nhiều mục tiêu dân sự thực hiện bởi liên minh các nước Ả Rập do Saudi Arabia lãnh đạo chống phiến quân Houthi ở Yemen.
Tháng trước, một bản tin trên nhật báo Globe and Mail cho thấy xe bọc thép của Canada do General Dynamics sản xuất đã được sử dụng ở Yemen trong cuộc chiến ở khu vực này.
Lực lượng phòng vệ quốc gia Saudi Arabia, đơn vị mua nhiều xe thiết giáp nhẹ của Canada trong thập kỷ qua, từng công bố hình ảnh trên Twitter chính thức của mình cho thấy số lượng đáng kể những xe bọc thép giống hệt các kiểu mẫu sản xuất tại Canada. (L.Q.T.)